Kif Express για 25 Μαρτίου: Η Δέσπω της Ελληνικής Επανάστασης του 1821

 Το θυμάστε αυτό το ποίημα-- δημοτικό τραγούδι ? Μήπως το έχετε απαγγείλει σε κάποια σχολική γιορτή? 

Αχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.

Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;

Ουδέ σε γάμο ρίχνονται ουδέ σε χαροκόπι.

H Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ' αγγόνια.

Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο:

"Γιώργαινα, ρίξε τ’ άρματα, δεν είναι εδώ τo Σούλι.

Eδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων".

"Το Σούλι κι αν προσκύνησε, κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,

η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκαμε, δεν κάνει".

Δαυλί στο χέρι άρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:

"Σκλάβες Τούρκων μη ζήσωμε, παιδιά μαζί μου ελάτε".

Kαι τα φυσέκια ανάψανε, κι όλοι φωτιά γενήκαν.

Ποιά είναι η Δέσπω στην οποία αναφέρεται?  Είναι η Δέσπω Μπότση που  ήταν Σουλιώτισσα κι  έμεινε στην ιστορία για την αντίστασή της στα στρατεύματα του Αλή Πασά και τον ηρωικό της θάνατο -μαζί με τα γυναικόπαιδα που είχε υπό την προστασία της- στον πύργο του Δημουλά, στο χωριό Ρηνιάσα (σημ. Ριζά) του Ζαλόγγου, στις 25 Δεκεμβρίου του 1803. Η Δέσπω (Δέσποινα) Μπότση καταγόταν από τη σουλιώτικη οικογένεια των Σεχαίων. Αδέλφια της ήταν ο Γιαννάκης, ο Γεώργιος και ο Δημήτριος Σέχος ή Καραμέτσης. Ήταν σύζυγος   του Σουλιώτη οπλαρχηγού Γιωργάκη Μπότση.

Σύμφωνα με τη Βικιπαιδεία η  ευρύτερη οικογένεια του Γιωργάκη Μπότση είχε εγκατασταθεί στο σχεδόν παραλιακό χωριό Ρηνιάσα ήδη από το 1802, φόρου υποτελείς στον Αλή Πασά, όπου ζούσαν πλέον από τη γεωργία. Όταν όμως ξέσπασε το κυνηγητό των Σουλιωτών από τον Αλή Πασά, αμέσως μετά την απόφαση των πρώτων να εγκαταλείψουν το Σούλι και να το παραδώσουν στον πασά των Ιωαννίνων τον Δεκέμβριο του 1803, μια ομάδα από 500 περίπου Τουρκαλβανούς στρατιώτες πέρασε από τη Ρηνιάσα και επιτέθηκε στις εκεί εγκατεστημένες οικογένειες.

Η Δέσπω Μπότση, αρχηγός της οικογένειας μετά το θάνατο του συζύγου της, για να αποφύγει τους στρατιώτες και να σώσει την οικογένειά της, κλείστηκε στο κάστρο της περιοχής, το Κάστρο της Ρηνιάσας (γνωστότερο με το όνομα «Πύργος του Δημουλά», σήμερα αναφέρεται και ως «Κάστρο της Δέσπως») μαζί με όλες τις νύφες και τα εγγόνια της. Από εκεί, πολέμησε γενναία εναντίον των στρατιωτών, αρνούμενη να παραδοθεί. Όταν τέλειωσαν τα βόλια των όπλων, έβαλε φωτιά στον πύργο και κάηκε μαζί με την οικογένειά της

Για τα 200 χρονα μάλιστα από την Επανάσταση του 1821 είχε στηθεί στο πλαίσιο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παράσταση μονόπρακτης όπερας με τίτλο " Δέσπω η ηρωίς του Σουλίου ¨ , σε μουσική του Παύλου Καρρέρ (1829-1896) και λιμπρέτο του Αντωνίου Μανούσου (1828-1903).

Ο Χριστόφορος Περραιβός, συνεργάτης του Ρήγα Φεραίου και των Σουλιωτών έγραψε την ιστορία των πολέμων τους με τον Αλή Πασά. Ήταν σύγχρονος με τα γεγονότα και γνώριζε προσωπικά πολλούς από τους Σουλιώτες πρωταγωνιστές. Μάλιστα, λίγο αργότερα, στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 ο Χριστόφορος Περραιβός πολέμησε μαζί τους  για τη για την απελευθέρωση του Σουλίου. Ο Περραιβός αναφέρει τη Δέσπω Μπότση στο βιβλίου του Ιστορία του Σουλλίου και Πάργας περιέχουσα την χρονολογίαν αυτών, τας προς τους Οθωμανούς μάχας, κυρίως δε τας προς τον Αλή Πασά Σατράπην της Ηπείρου.  Το βιβλίο αυτό αποτελεί επανέκδοση ενός παλαιότερου με το ίδιο θέμα που είχε εκδώσει το 1803, αλλά με νεότερα στοιχεία Ο Περραιβός υποστήιρξε  ότι η Δέσπω με τις κόρες, τις νύφες και τα εγγόνια της αποφάσισαν να πεθάνουν, παρά να παραδοθούν.

Πεσόντες στον Πύργο του Δημουλά

Δέσπω, σύζυγος του Γεωργάκη Μπότζη ή Μπότση

Τάσω, θυγάτηρ της Δέσπως ή Δέσπου

 Νάστος, υιός της Τάσω 

Μάρω, θυγάτηρ της Τάσω

 Δέσπος, δευτέρα θυγάτηρ της Τάσω 

Κίτζα, δευτέρα θυγάτηρ της Δέσπου 

Νικολός. υιός της Κίτζας 

Σόφω, νύμφη της Δέσπους, (σύζυγος) εις τον υιό της

Κίτζος, υιός της Σόφω 

Πανάγω, δεύτερα νύμφη της Δέσπου 

Καταιρώ, θυγάτηρ της Πανάγω